Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

  dr hab. Arkadiusz Bubak

Zakład Fizyki Jądrowej i jej Zastosowań, Instytut Fizyki, Uniwersytet Śląski

Wygłosi wykład:

 Siła atomu – czyli energetyka jądrowa w pigułce

Atom – najmniejsza składowa zwykłej materii. Najmniejsza, a jakże potężna. Posiłkując się słowami Johanna Wolfganga von Goethego: „Dass ich erkenne, was die Welt/Im Innersten zusammenhält” [1] w wolnym tłumaczeniu:
„Bym wreszcie poznał, czym jest ta potęga, co wewnętrzne siły świata w jedno sprzęga”.
I ludzie powoli poznają te siły, starają się je opisywać i wykorzystywać. Czas niedokonany został użyty z pełna premedytacja gdyż mimo ogromu poznania materia ciągle skrywa przed nami tajemnice. Niemalże każdego dnia dowiadujemy się o niej czegoś nowego. Na wykładzie tym nie będzie jednak o odkrywaniu nieznanego, ale o zastosowaniu ku dobru ludzkości (aczkolwiek nie zawsze) tego co już znane, a mianowicie siły drzemiącej w jądrze atomowym. Krok za krokiem słuchacz zostanie poprowadzony ścieżką wiodącą od teorii do praktyki, od podstaw fizycznych do praktycznego zastosowania ‘energii atomu’. Zapozna się z ‘Najważniejszą Krzywą Świata’ i tym co ona opisuje. Ubrudzi ręce w ziemi, zabawi się chemika, fizyka, inżyniera, konstruktora i ekonomistę. Przekona się, że nawet Wielki A’Tuin [2] majestatycznie płynący przez przestwór oceanu wszechświata może mieć coś wspólnego z ‘energią atomu’. Aby na samym końcu przypomnieć sobie, że gdy wraca do domu (w Polsce: będzie wracał po 2030 roku) to codziennie styka się z tajemną siłą tkwiącą w jądrze atomu gdyż „Sterczy w ścianie taki pstryczek, mały pstryczek-elektryczek, Jak tym pstryczkiem zrobić pstryk, to się widno robi w mig (…) Robisz pstryk i włączasz PRĄD! Elektryczny bystry PRRRRĄD! I skąd światło? Właśnie stąd!” [3]. I pozna co atom i jądro atomowe ma z tym wspólnego.

[1] Johann Wolfgang von Goethe, Faust.
[2] Terry Pratchett, Świat Dysku (Wielki A,Tuin, gatunek Chelys galactica).
[3] Julian Tuwim, Pstryk.

PDF wykładu.

Konwersatorium odbędzie się dnia 21.02.2019 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali nr 227 Rady Wydziału Mat-Fiz-Chem Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, ul. Bankowa 14

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

  prof. dr hab. Marek Biesiada

Zakład Astrofizyki i Kosmologii, Instytut Fizyki, Uniwersytet Śląski

Laureat Nagrody Naukowej PTF im. Wojciecha Rubinowicza w 2018 roku za nowatorskie badania dotyczące soczewek grawitacyjnych i zwartych radioźródeł jako nowych narzędzi kosmologii i fizyki fundamentalnej.

Wygłosi wykład:

 Triumf Einsteina w królestwie 

słabych pól

Ogólna Teoria Względności (OTW) jest słusznie uważana za jeden z największych (jeśli nie największy) triumfów ludzkiego umysłu. Powodem takiego przekonania jest fakt, iż OTW nie powstała jako błyskotliwe wyjaśnienie nagromadzonych faktów doświadczalnych, lecz jako konstrukcja czystego umysłu. Wręcz przeciwnie, należało długo jeszcze zaczekać zanim OTW stała się przedmiotem precyzyjnych testów doświadczalnych. Po części stało się tak dlatego, że obszar rzeczywistości, w którym żyjemy, a nawet przeważająca część zjawisk w skali kosmicznej – odległe są od reżimu silnie zakrzywionych czasoprzestrzeni, w którym OTW objawiłaby się w całej okazałości.
Tym niemniej, to właśnie w królestwie słabych pól grawitacyjnych OTW odniosła pierwsze triumfy w pomiarze ugięcia światła w pobliżu brzegu Słońca. W maju bieżącego roku upłynie sto lat od słynnej ekspedycji Sir Artura Eddingtona, podczas której wykonano ten pomiar. Efekt zakrzywienia światła przez masywne ciała dał początek teorii soczewek grawitacyjnych, która obecnie przerodziła się w dynamicznie rozwijającą się dziedzinę astronomii obserwacyjnej. O obecnym stanie teorii soczewek grawitacyjnych opowiem w swym wystąpieniu.

Kolejnym zjawiskiem, występującym w królestwie słabych pól grawitacyjnych są fale grawitacyjne. Przewidziane teoretycznie przez Einsteina, fale grawitacyjne, są generowane przez gwałtowne zjawiska w reżimie bardzo silnych pól grawitacyjnych.
Natomiast docierają do nas jako ulotne, mikroskopijne „zmarszczki” czasoprzestrzeni. Toteż ich bezpośrednia, laboratoryjna detekcja stała się możliwa dopiero obecnie przy użyciu zaawansowanych technologii. Opowiem także, jakie
korzyści moglibyśmy uzyskać, gdyby udało się nam zaobserwować soczewkowane sygnały fal grawitacyjnych.

Link do wykładu: pdf

Konwersatorium odbędzie się dnia 24.01.2019 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali nr 227 Rady Wydziału Mat-Fiz-Chem Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, ul. Bankowa 14

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

   prof. dr hab. Krzysztof Dzierżęga oraz dr Adam Wojciechowski

   Zakład Fotoniki, Instytut Fizyki Uniwersytet Jagielloński

Wygłoszą wykład:

Narzędzia ze światła – Nagroda Nobla z fizyki 2018

W tym roku Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki trafiła do Amerykanina Artura Ashkina (pół nagrody) oraz Kanadyjki Donny Strickland i Francuza Gerarda Mourou. Pierwszy otrzymał ją za stworzenie szczypiec optycznych – urządzenia do manipulacji obiektami o rozmiarach rzędu nano- i mikrometrów, m.in. wirusami i bakteriami. Pozostała dwójka opracowała metodę generowania supersilnych i jednocześnie ultrakrótkich impulsów laserowych. Powstałe na bazie ich prac instrumenty naukowe pozwalają obecnie na badanie ekstremalnie małych obiektów oraz obserwację ultraszybkich procesów fizycznych i chemicznych, zachodzących w czasie bilionowej części mikrosekundy. W referacie przedstawione zostaną ich przykładowe zastosowania przemysłowe, medyczne i biologiczne.

Konwersatorium odbędzie się dnia 29.11.2018 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali nr 227 Rady Wydziału Mat-Fiz-Chem Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, ul. Bankowa 14

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

   mgr Aleksander Nowik

   nauczyciel fizyki

Wygłosi wykład:

Masa relatywistyczna –

niepotrzebny i szkodliwy relikt

Gdy powstaje nowa teoria, to pojawia się wówczas wiele nowych pojęć i idei, których celowość wprowadzenia weryfikuje później dalszy rozwój teorii i eksperymenty. Tak też było z pojęciem masy relatywistycznej. Kiedy na początku XX wieku powstawała dynamika relatywistyczna pojawił się pomysł, że masa zależy od prędkości. Wyniki doświadczeń (Bucherer, Kaufmann) przeprowadzonych w latach 1905-1915, zostały zinterpretowane przez szeroką rzeszę fizyków jako koronne dowody doświadczalne, że masa ciała zależy od jego prędkości. Ta interpretacja została rozpowszechniona prawie we wszystkich znanych podręcznikach i kursach dynamiki relatywistycznej. „Wirus” masy relatywistycznej (jak go określił Borys Okun) rozprzestrzenił się w literaturze fizycznej i w umysłach ludzi, pomimo, że wielu znanych fizyków (np. Einstein w 1948 roku) wycofało się z tej koncepcji uznając ją za niepotrzebną.

Obecnie fizycy pracujący naukowo praktycznie nie stosują pojęcia masy zależnej od prędkości – po prostu nie jest im potrzebna. Używa się powszechnie masy spoczynkowej, która jest niezmiennikiem i stałą charakterystyką cząstek i ciał zależną tylko od ich stanu wewnętrznego zgodnie ze słynnym wzorem Einsteina E=mc2, gdzie E oznacza energię spoczynkową. Od kilkudziesięciu lat pojęcie masy relatywistycznej stopniowo znika z prac naukowych. Natomiast w wielu publikacjach popularnonaukowych i niektórych podręcznikach pod pojęciem masy w dalszym ciągu kryje się „masa relatywistyczna”. Autorzy tych publikacji i podręczników uważają, że bez tego pojęcia nie można wytłumaczyć niektórych problemów teorii względności. Na przykład piszą, że ciało masywne nie może osiągnąć prędkości światła, bo jego masa rośnie do nieskończoności. Jest to fałszywe pojmowanie teorii względności. Masa relatywistyczna to sztuczny twór, jest swoistą „protezą”, która umożliwia pseudowyjaśnianie zjawisk relatywistycznych w sposób klasyczny. Używanie masy relatywistycznej w nauczaniu fizyki prowadzi do wielu błędów i nieporozumień, jest również niepoprawne z punktu widzenia dydaktyki, gdyż wypacza prawdziwy sens teorii względności. Na wykładzie zostaną pokazane odpowiednie przykłady takich błędów i wypaczeń, oraz, że można uczyć teorii względności nie używając pojęcia „masy relatywistycznej” i nie ma problemów, aby wyjaśnić, na czym polega deficyt masy w fizyce jądrowej, czy nieosiągalność prędkości światła przez ciała masywne.

PDF: Masa_STW

———————————————————————————————————————–

Aleksander Nowik jest nauczycielem fizyki, matematyki i informatyki. Pracował w liceach, technikach i gimnazjach. Jest autorem wielu publikacji z dydaktyki fizyki dotyczących m.in. błędów w podręcznikach i w nauczaniu teorii względności. Jego artykuły można znaleźć w czasopismach: „Fizyka w Szkole” i „Foton” oraz w Internecie.

Konwersatorium odbędzie się dnia 25.10.2018 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali nr 227 Rady Wydziału Mat-Fiz-Chem Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, ul. Bankowa 14

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki oraz ParticleFace COST EU action

zapraszają na konwersatorium na którym:

   prof. Alain Blondel

   U. Genève oraz CERN, Szwajcaria

Wygłosi wykład:

Fundamental questions
and collider solutions

Particle Physics has arrived at an important moment of its history. The  discovery of the Higgs boson at the LHC completes the matrix of particles and interactions that has constituted the „Standard Model” for now several decades. The Standard Model is a very consistent and predictive theory, which has proven extraordinarily successful at describing the vast majority of phenomena accessible to experiment.

At the same time, we know that the story is not over. Several experimental facts require extension of the Standard Model, in particular: i) in the composition of the observable Universe matter largely dominates antimatter; ii) the well known evidence for dark matter from astronomical and cosmological observations; and, iii) more closely to particle physics, not only neutrinos have masses, but these masses are about 10^-7 times smaller than those of that of the electron. To these experimental facts can be added a number of theoretical issues of the Standard Model. The problem faced by Particle Physics is that the possible solutions to these questions require the existence of new particles or phenomena that can occur over an immense range of mass scales and coupling strengths.

In order to tackle these issues, new experimental facilities with a very broad observation capabilities will be required. CERN is presently investigating a new 100 km complex allowing several type of colliders to be built, which by a blend of high precision and high energy offer a very large range of sensitivity to new phenomena.

———————————————————————————————————————–

Prof. Alain Blondel jest jednym z czołowych eksperymentatorów w fizyce cząstek elementarnych (udział w eksperymentach Gargamelle, HERA, LEP, LHC, K2K, T2K,…). Wyróżnienia, między innymi: nagroda Thibaud Foundation (pomiar liczby neutrin), nagroda Paul Langevina Francuskiej Akademii Nauk (polaryzacja wiązki LEP), medal Manne Siegbahna Królewskiej Akademii Nauk Szwecji (precyzyjny pomiar masy i czasu rozpadu bozonu Z), nagroda Jean Ricarda Francuskiego Towarzystwa Fizycznego, nagroda Suwa (z grupą T2K). Wieloletni członek komitetu polityki naukowej CERN. Jego obecne zainteresowania to głównie fizyka neutrin oraz praca nad konstrukcją przyszłych akceleratorów FCC (Future Circular Colliders) w CERN-ie. Więcej informacji o prelegencie można znaleźć tutaj: https://www.researchgate.net/profile/Alain_Blondel 

Plik pdf wykładu:  public_lecture-katowice-2018-10-04-red

Konwersatorium odbędzie się dnia 4.10.2018 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali nr 227 Rady Wydziału Mat-Fiz-Chem Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, ul. Bankowa 14

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

  prof. dr hab. Janusz Gluza

Zakład Teorii Pola i Cząstek Elementarnych, Instytut Fizyki, Uniwersytet Śląski

Wygłosi wykład:

 Największa rewolucja w pomiarach od czasu rewolucji francuskiej: redefinicja kilograma w 2020 roku

Problem zmiany definicji masy znany jest od dekad. Tytuł konwersatorium jest luźnym tłumaczeniem tytułu wykładu prof. Klausa von Klitzinga na temat kilograma wygłoszonego w CERN-ie w ubiegłym roku.

Kilogram jest obok innych sześciu jednostek (metr, sekunda, amper, kelwin, mol, kandela) częścią Międzynarodowego Systemu Jednostek (SI). Jednostki te służą jako podstawa do wyrażenia każdego mierzalnego obiektu lub fizycznego zjawiska występującego w naturze w liczbach. Obecna definicja tej jednostki opiera się na małym cylindrze platynowym i irydowym, zwanym „le grand K”, którego masa wynosi dokładnie jeden kilogram. Cylinder został wykonany w 1889 roku i od tego czasu był bezpiecznie przechowywany pod trzema szklanymi dzbanami w skarbcu na przedmieściach Paryża. To rodzi problemy: obecny standardowy kilogram traci na wadze. Około 50 mikrogramów przy ostatnim pomiarze kontrolnym. Nie jest on także jednostką globalną, lecz par excellence lokalną.

Nowa definicja kilograma opierać się będzie na zjawiskach kwantowych i odpowiednich stałych: Plancka i  Klitzinga. Takie podejście z natury rzeczy jest intrygujące: jak w ogóle można pogodzić makroskopowe pomiary mas ciał z efektami kwantowymi?

Oprócz zagadnienia redefinicji jednostki masy, na wykładzie dyskutowane będą  także inne aspekty masy związane z bezwładnością ciał, grawitacją, antymaterią,  relatywistyką, związkiem masy z własnościami próżni. Więc czym właściwie jest masa?

PTF_kg_2018.pdf

SMvacuum.gif

Konwersatorium odbędzie się dnia 07.06.2018 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali Audytoryjnej I w budynku  przy ul. Uniwersyteckiej 4, Uniwersytet Śląski w Katowicach

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

  prof. dr hab. Andrzej Burian

 Zakład Biofizyki i Fizyki Molekularnej, Instytut Fizyki, Uniwersytet Śląski

Wygłosi wykład:

  O węglu zupełnie inaczej

W języku polskim znaczenie słowa węgiel ma dwojakie znaczenie. Pod tym pojęciem zwyczajowo rozumiemy kopaliny, takie jak węgiel kamienny lub brunatny. Natomiast słowo węgiel również oznacza pierwiastek czwartej grupy układu okresowego i o takim węglu będzie ten referat. Historię badań nad pierwiastkowym węglem można podzielić na dwa okresy – przed  i po 1985 rokiem. Do 1985 znaliśmy dwie odmiany alotropowe węgla diament i grafit, mające  zupełnie różne właściwości fizyko-chemiczne, wynikające z ich struktury w skali atomowej.  W 1985 roku Harold Kroto, Richard Smalley i Robert Curl odkryli nową odmianę węgla, a  mianowicie fulereny. W 1991 roku japoński badacz Sumio Iijima odkrył nanorurki węglowe.  Te odkrycia zmieniły całkowicie nasze poglądy na materiały węglowe i ich strukturę w skali atomowej. Jednocześnie zapoczątkowały intensywne badania nad nowymi układami charakteryzującymi się niespotykanymi dotąd właściwościami. Ważnym czynnikiem stymulującym prace w tej dziedzinie są potencjalne możliwości zastosowań nowych materiałów węglowych w nowoczesnym przemyśle. Pod takim kątem przyglądniemy się węglowi i będzie to zupełnie inne spojrzenie niż dotychczas.

Konwersatorium odbędzie się dnia 19.04.2018 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali Audytoryjnej I w budynku  przy ul. Uniwersyteckiej 4, Uniwersytet Śląski w Katowicach

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

  prof. dr hab. Leszek Sirko

 Instytut Fizyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 

Prezes Polskiego Towarzystwa Fizycznego

Wygłosi wykład:

  Czy doświadczenie pozwala na poznanie rzeczywistości?

W jaki sposób poznajemy otaczający nas świat? Mogło by się wydawać, że odpowiedź  na to fundamentalne pytanie jest prosta – za pomocą pomiaru. Rzeczywistość jest jednak bardziej skomplikowana niż można byłoby tego oczekiwać. Wyniki pomiarów naukowych są  często niejednoznaczne lub niepełne. Właśnie takimi problemami zajmuje się zespół prof. Sirko, który wykorzystuje do swoich badań sieci mikrofalowe. Dzięki matematycznej
równoważności opisu z grafami kwantowymi, pozwalają one na pomiary, które są trudne
lub wręcz niemożliwe do wykonania w świecie kwantowym.

W doświadczeniach przeprowadzonych w Instytucie Fizyki PAN dowiedziono,  że istnieją takie sieci, które pomimo różnic w kształcie i właściwościach, rozpraszają promieniowanie w identyczny sposób [1]. Są zatem nie do odróżnienia w doświadczeniu.

Innym często występującym problem jest niedostateczna informacja o badanym  układzie, wynikająca np. z niemożliwości pomiaru wszystkich poziomów w widmie  energetycznym analizowanego układu. W pionierskim doświadczeniu wykorzystującym  promieniowanie mikrofalowe i chaotyczne właściwości badanych układów wykazano,  że pełne poznanie ich właściwości, takich jak symetria ze względu na odwrócenie czasu, czy też liczba zgubionych, niemożliwych do pomiaru, poziomów energetycznych,  jest możliwa [2,3].

[1].O. Hul, M. Ławniczak, S. Bauch, A. Sawicki, M. Kuś and L. Sirko, Are Scattering
Properties of Graphs Uniquely Connected to Their Shapes? Phys. Rev. Lett. 109,
040402 (2012).
[2].M. Białous, V. Yunko, S. Bauch, M. Ławniczak, B. Dietz, and L. Sirko, Power Spectrum
Analysis and Missing Level Statistics of Microwave Graphs with Violated Time
Reversal Invariance, Phys. Rev. Lett. 117, 144101 (2016).
[3].B. Dietz, V. Yunko, M. Białous, S. Bauch, M. Ławniczak, and L. Sirko, Nonuniversality in
the Spectral Properties of Time Reversal Invariant Microwave Networks and
Quantum Graphs, Phys. Rev. E 95, 052202 (2017).

Konwersatorium odbędzie się dnia 15.03.2018 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali Audytoryjnej I w budynku  przy ul. Uniwersyteckiej 4, Uniwersytet Śląski w Katowicach

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Polskie Towarzystwo Fizyczne Oddział Katowicki

zaprasza na konwersatorium na którym:

  prof. dr hab. Elżbieta Stephan

Zakład Fizyki Jądrowej, Instytut Fizyki, Uniwersytet Śląski

Wygłosi wykład:

 Oddziaływania jądrowe  –  proste czy skomplikowane?

Materia budująca nas, Ziemię i gwiazdy składa się w 99,9% z nukleonów – cząstek związanych w jądra  atomowe. Oddziaływania między nimi, czyli oddziaływania jądrowe, decydują m.in. o przebiegu ewolucji gwiazd i o proporcjach ilości pierwiastków we wszechświecie. Gęstość jąder atomowych jest  olbrzymia: około 100 000 000 000 000 razy większa od gęstości wody, a o sile oddziaływań świadczy  energia wyzwalana w reakcjach rozszczepienia i syntezy jąder.
Minęło już ponad 100 lat od odkrycia jądra atomowego, a od pół wieku zdajemy sobie sprawę, że ani  nukleony nie są cząstkami elementarnymi, ani oddziaływania między nimi nie mają charakteru  elementarnego – są konsekwencją oddziaływań silnych. Co w takim razie dziś wiemy  o oddziaływaniach jądrowych? Czy potrafimy przewidzieć, które jądra mogą w ogóle istnieć jako  stany związane, a które nie, zrozumieć materię gwiazd neutronowych i przewidzieć  prawdopodobieństwo reakcji? Czego uczymy się z badania najprostszych układów 2, 3 lub 4  nukleonów i na ile ta wiedza pomaga nam zrozumieć układy złożone? Czy istnieje wyspa stabilnych superciężkich jąder? Jak zachowywała się materia po Wielkim Wybuchu, zanim powstały jądra atomowe? To tylko niektóre pytania współczesnej fizyki jądrowej. Wykład opowie, lub tylko  napomknie o kamieniach milowych na drodze do odpowiedzi , która w wielu wypadkach wciąż kryje  się za horyzontem.

Konwersatorium odbędzie się dnia 22.02.2018 r. o godz. 16⁰⁰
w Sali Audytoryjnej I w budynku  przy ul. Uniwersyteckiej 4, Uniwersytet Śląski w Katowicach

SERDECZNIE ZAPRASZAMY!